Praca na budowie wiąże się z wieloma zagrożeniami – od urazów mechanicznych po działanie hałasu, pyłu czy zmiennych warunków pogodowych. Dlatego każdy pracownik musi być wyposażony w odpowiednią odzież roboczą i środki ochrony indywidualnej (ŚOI) zgodne z przepisami BHP. Sprawdź, z czego składa się podstawowy zestaw ochronny pracownika budowy i jakie normy musi spełniać, aby zapewnić bezpieczeństwo i komfort w codziennej pracy.
Z czego składa się podstawowy zestaw odzieży roboczej i ochronnej pracownika budowy?
Podstawowy zestaw środków ochrony indywidualnej (ŚOI) na budowie ma zapewniać bezpieczeństwo, widoczność i komfort pracy w zmiennych warunkach. Każdy element powinien być dobrany zgodnie z przepisami BHP oraz odpowiednimi normami europejskimi.
Do podstawowego wyposażenia pracownika budowy należą:
- kask ochronny,
- odzież robocza i – jeśli wymaga tego ocena ryzyka – odzież ochronna z odpowiednimi certyfikatami,
- odzież ostrzegawcza (wysokiej widzialności),
- obuwie ochronne,
- rękawice ochronne,
- ochrona dróg oddechowych (maski, półmaski filtrujące),
- ochrona oczu i twarzy (okulary, gogle, przyłbice),
- ochrona słuchu (zatyczki, nauszniki).
Dodatkowo w zależności od stanowiska stosuje się m.in. kamizelki ostrzegawcze, nakolanniki, pasy narzędziowe, bieliznę termoaktywną czy odzież z filtrem UV.
Kask ochronny na budowie – normy i zasady BHP
Kask ochronny (hełm ochronny) to podstawowy element wyposażenia pracownika budowy. Chroni głowę przed spadającymi przedmiotami, uderzeniami, porażeniem prądem oraz czynnikami atmosferycznymi.
Kask budowlany powinien spełniać normę EN 397, która określa m.in. odporność na uderzenia, przebicie, zachowanie w różnych temperaturach oraz wymagania dotyczące konstrukcji i regulacji.
Niektóre kaski mają dodatkowe certyfikaty, np.:
- EN 50365 – ochrona przed porażeniem elektrycznym,
- EN 14052 – hełmy o podwyższonej skuteczności, przeznaczone do pracy w środowisku o wysokim poziomie ryzyka.
Pamiętaj! Kask ochronny nie jest wieczny:
- jego żywotność wynosi ok. 3–5 lat od daty produkcji (dokładną informację podaje producent),
- po każdym uderzeniu, odkształceniu lub kontakcie z chemikaliami należy go skontrolować i w razie potrzeby wymienić.
Obuwie ochronne na budowie
Podczas pracy na budowie stopy są ciągle narażone na urazy mechaniczne, przebicie, wilgoć, niską temperaturę czy poślizgnięcia. Dobrze dobrane buty robocze nie tylko zwiększają bezpieczeństwo, ale też komfort i stabilność podczas długich godzin pracy w trudnych warunkach terenowych.
Obuwie ochronne do pracy na budowie powinno:
- być zgodne z EN ISO 20345,
- mieć podnosek ochronny (stalowy, aluminiowy lub kompozytowy),
- mieć podeszwę antypoślizgową i antyprzebiciową,
- stabilizować i amortyzować stopę/piętę,
- być dopasowane do warunków pracy (sucho, mokro, błoto, niska temperatura).
Najczęściej stosowane klasy ochrony:
- S1 / S1P – prace w suchych warunkach, wewnątrz,
- S3 – prace na zewnątrz, ryzyko przebicia podeszwy i kontaktu z wilgocią,
- S5 – w pełni wodoodporne kalosze ochronne do pracy w błocie, wykopach i wodzie.
Rękawice ochronne do pracy na budowie
Ręce są najbardziej narażone na urazy – przecięcia, otarcia, kontakt z chemikaliami, zimnem czy gorącymi powierzchniami. Właściwie dobrane rękawice powinny chronić, ale też umożliwiać precyzyjne i wygodne wykonywanie zadań. Na budowie najczęściej stosuje się rękawice chroniące przed urazami mechanicznymi zgodne z normą EN 388 (odporność na ścieranie, przecięcie, przekłucie i rozdarcie). Rękawice powinny również spełniać wymagania normy EN ISO 21420 (ergonomia, dopasowanie, brak substancji szkodliwych).
W zależności od stanowiska można stosować rękawice:
- antyprzecięciowe (np. przy zbrojeniu, cięciu metalu),
- wodoodporne i chemiczne (EN 374),
- zimowe ocieplane (EN 511),
- wzmacniane skórą do ciężkich prac.
Rękawice ochronne powinny być dobrze dopasowane do rozmiaru dłoni, utrzymywane w czystości, a także regularnie wymieniane po zużyciu lub po uszkodzeniu.
Ochrona słuchu na budowie – zatyczki, nauszniki ochronne
Hałas na budowie często przekracza dopuszczalne normy – młoty pneumatyczne, piły, zagęszczarki czy betoniarki generują poziomy dźwięku nawet powyżej 100 dB(A). Długotrwała ekspozycja na taki hałas prowadzi do trwałego uszkodzenia słuchu, bólów głowy, zmęczenia i spadku koncentracji.
Przy natężeniu hałasu powyżej 80 dB(A) pracodawca jest zobowiązany do zapewnienia środków ochrony słuchu, natomiast jeśli hałas przekroczy 85 dB(A), stosowanie ochronników jest bezwzględnie obowiązkowe.
Najczęściej stosuje się:
- zatyczki przeciwhałasowe do uszu – do długiego noszenia, gdy hałas nie jest ekstremalny,
- nauszniki ochronne – skuteczna izolacja akustyczna, stosowane przy pracy z głośnym sprzętem,
- ochronniki aktywne – wyposażone w mikrofony i system aktywnego tłumienia dźwięku; automatycznie redukują hałas powyżej 82 dB(A) i przepuszczają dźwięki mowy i sygnałów ostrzegawczych.
Dobra praktyka: ochronniki słuchu muszą być kompatybilne z hełmem oraz okularami ochronnymi, tak aby nie traciły szczelności.
Ochrona oczu i twarzy – okulary, gogle, przyłbice
Ochrona wzroku i twarzy jest obowiązkowa ze względu na ryzyko odprysków metalu, betonu, drewna, kontaktu z pyłem, iskrami oraz chemikaliami. Sprzęt musi spełniać normę EN 166 (ochrona indywidualna oczu).
Najczęściej stosuje się:
- okulary ochronne – ochrona przed drobnymi odpryskami i kurzem,
- gogle ochronne – pełna szczelność wokół oczu, stosowane przy szlifowaniu, wierceniu, pracy w dużym zapyleniu lub z chemikaliami,
- przyłbice – osłaniają całą twarz przed iskrami, rozbryzgami cieczy i uderzeniami większych cząstek,
- przyłbice spawalnicze – chronią przed promieniowaniem UV i IR; często mają automatyczne przyciemnianie, które reaguje natychmiast po pojawieniu się łuku spawalniczego.
Sprawdź nasz przewodnik po ŚOI do ochrony oczu i twarzy, aby zgłębić temat!
Maski i półmaski – ochrona dróg oddechowych na budowie
Ochrona dróg oddechowych na budowie jest niezbędna wszędzie tam, gdzie występuje pył, kurz, spaliny, dymy lub opary chemiczne. Wdychanie takich zanieczyszczeń może prowadzić do chorób układu oddechowego (np. pylicy, POChP, alergii czy astmy zawodowej).
Środki ochrony układu oddechowego muszą być zgodne z normami:
- EN 149 – półmaski filtrujące jednorazowe (FFP1, FFP2, FFP3),
- EN 140 – półmaski wielokrotnego użytku (z wymiennymi filtrami),
- EN 143 – filtry przeciwpyłowe (P1, P2, P3),
- EN 14387 – filtry przeciwgazowe i kombinowane,
- EN 136 – maski pełnotwarzowe.
Przy krótkotrwałych pracach w zapyleniu najczęściej stosuje się jednorazowe półmaski filtrujące FFP ze względu na cenę, wygodę oraz lekkość. Maski FFP nie wymagają także konserwacji, co jest dodatkowym plusem. Jeśli liczy się dłuższa żywotność i lepsze dopasowanie, to wtedy warto postawić na półmaski z wymiennymi filtrami lub maski pełnotwarzowe, które chronią całą twarz.
Ważne! Przy pracach z betonem, kruszywem, wierceniem w betonie i cięciu płytek powstaje pył krzemionkowy. W takim środowisku zalecana jest co najmniej półmaska klasy FFP3, ponieważ niższe klasy (FFP1) nie zapewniają wystarczającej ochrony.
Odzież ostrzegawcza EN ISO 20471 – bezpieczeństwo i widoczność
Odzież ostrzegawcza jest obowiązkowa dla każdego pracownika budowy, szczególnie tam, gdzie istnieje ryzyko potrącenia przez pojazdy, maszyny lub praca odbywa się przy ograniczonej widoczności.
Zadaniem odzieży ostrzegawczej jest zwiększenie widoczności pracownika w każdych warunkach oświetleniowych – zarówno w dzień (dzięki tkaninom fluorescencyjnym), jak i w nocy (dzięki taśmom odblaskowym). Odzież ostrzegawcza musi być zgodna z EN ISO 20471.
Na budowie najczęściej stosuje się lekkie kamizelki, kurtki (także ocieplane lub wodoodporne) oraz spodnie odblaskowe.
Jak dobrać odzież roboczą do pogody – lato, zima, deszcz
Dopasowanie odzieży roboczej do warunków atmosferycznych na budowie jest bardzo ważnym elementem zapewnienia pracownikom bezpieczeństwa, komfortu i efektywności pracy. Pracownicy budowlani wykonują obowiązki w zmiennych i często ekstremalnych warunkach pogodowych – od upałów po mróz i deszcz. Odpowiednia odzież powinna chronić przed czynnikami zewnętrznymi, ale jednocześnie umożliwiać swobodę ruchu i dobrą wentylację.
Najlepsze praktyki:
- Lato: lekka, przewiewna odzież w jasnych kolorach, czapka/kask z osłoną karku, obuwie S1/S1P.
- Zima: odzież warstwowa (bielizna termoaktywna + izolacja + warstwa zewnętrzna odporna na wiatr i wodę), ocieplane buty, rękawice EN 511.
- Deszcz/błoto: kurtki i spodnie przeciwdeszczowe zgodne z EN 343, kalosze ochronne S5 do pracy w wykopach i wodzie.
- Wybieraj odzież certyfikowaną i zgodną z normami BHP.
- Pamiętaj o odzieży ostrzegawczej w warunkach ograniczonej widoczności.
Opisaliśmy szczegółowo, jak dobrać odzież roboczą na lato i gorąco zachęcamy do zapoznania się z tym artykułem.
Kontrola i wymiana ŚOI – obowiązki pracodawcy
Odzież robocza, odzież ochronna i ŚOI (hełmy, rękawice, maski, ochronniki słuchu itp.) muszą być regularnie kontrolowane i wymieniane:
- po każdym uszkodzeniu,
- po wypadku lub zdarzeniu niebezpiecznym,
- po upływie terminu ważności podanego przez producenta.
Regularne przeglądy i ewidencja ŚOI to obowiązek pracodawcy wynikający z przepisów BHP. Zaniedbanie tej kwestii może skutkować odpowiedzialnością prawną w razie wypadku.
Więcej na temat przeglądów ŚOI dowiesz się tutaj.
Podsumowanie
Dobór odzieży roboczej i ŚOI na budowie nie powinien być przypadkowy. Każdy element – od kasku po buty – ma swoje zadanie i musi być dopasowany do rodzaju pracy, zagrożeń i pogody. Stosowanie certyfikowanych produktów zgodnych z normami BHP to najprostszy sposób, by ograniczyć ryzyko wypadków i zadbać o komfort pracy na co dzień.
