W branżach, w których pracownicy są narażeni na wyładowanie elektrostatyczne, które może wywołać zapłon lub eksplozję, obowiązkowa jest odpowiednia odzież ochronna. Musi ona spełniać wymagania normy EN 1149. Czym dokładnie jest ta norma? Z jakich części się składa? Co należy wiedzieć o odzieży ochronnej antystatycznej, aby zachować bezpieczeństwo?
EN 1149 – co to?
Norma EN 1149 to europejski standard określający wymagania dotyczące odzieży ochronnej o właściwościach elektrostatycznych, powszechnie nazywanej odzieżą antystatyczną. Tego typu odzież stosuje się wszędzie tam, gdzie istnieje ryzyko zapłonu lub eksplozji w wyniku wyładowań elektrostatycznych, więc przede wszystkim w przemyśle chemicznym, petrochemicznym, farmaceutycznym, lakierniach, magazynach substancji łatwopalnych czy w strefach ATEX.
Na metce odzieży spełniającej normę EN 1149 znajduje się oznaczenie graficzne z symbolem iskry/pioruna i numer normy. Jeśli odzież ochronna jest dopuszczona do korzystania w strefach zagrożenia wybuchem, zawiera wtedy także odpowiednie oznaczenie ATEX – zwłaszcza w strefach 0 (najwyższe zagrożenie wybuchem), które wymagają dodatkowej analizy ryzyka.
EN 1149 – podział na części
Norma 1149 składa się z kilku części, a każda z nich dotyczy innych aspektów ochrony elektrostatycznej:
- EN 1149-1 – Metoda pomiaru rezystancji powierzchniowej. Bada zdolność materiału do odprowadzania ładunku elektrostatycznego po powierzchni tkaniny w omach (Ω). Do pomiaru wykorzystuje się specjalne elektrody i mierniki rezystancji. Materiał spełniający tę część normy skutecznie rozprasza ładunek elektrostatyczny wzdłuż swojej powierzchni, co jest podstawą zapobiegania iskrzenia.
- EN 1149-2 – Pomiar rezystancji skrośnej. Sprawdza opór elektryczny przez grubość materiału. Mierzy ile oporu stawia materiał prądowi przepływającemu z jednej strony tkaniny na drugą. Ta metoda jest szczególnie istotna w przypadku grubszych i wielowarstwowych materiałów.
- EN 1149-3 – Rozpraszanie ładunku elektrostatycznego. Mierzy jak szybko i skutecznie ładunek elektrostatyczny zanika do połowy wartości początkowej z naładowanego materiału. Czas zaniku ładunku powinien być możliwie krótki (zazwyczaj poniżej kilku sekund) – to świadczy o dobrej zdolności materiału do szybkiego rozpraszania ładunku. Jest to istotne, aby ubrania antystatyczne były w stanie szybko go zniwelować, co zapobiega przypadkowemu iskrzeniu.
- EN 1149-4 – W trakcie opracowania/archiwalna. Dotyczy kompleksowych badań odzieży antystatycznej jako całości pod względem zachowania właściwości antyelektrostatycznych w praktyce. Ma uzupełniać wyżej wspomniane części normy oraz EN 1149-5.
- EN 1149-5 – Badania konstrukcji i oznakowania. Ta część normy określa wymagania użytkowe dla gotowej odzieży antystatycznej, w tym stosowanie odpowiednich materiałów, które spełniają EN 1149-1, -2 lub -3; konstrukcję, oznaczenia i instrukcję użytkowania. Norma określa również, że elementy metalowe (np. zamki) muszą być zaprojektowane w sposób ograniczający ryzyko iskrzenia lub elektryzowania. To na tej części normy opiera się deklaracja zgodności CE dla gotowego produktu. Odnosi się do poprzednich części i wymaga ich zaliczenia.
Jeśli ubranie jest oznaczone jako EN 1149-5, oznacza to, że całe ubranie antystatyczne jest zaprojektowane i wykonane zgodnie z wymaganiami normy, a użyte materiały spełniają przynajmniej jedną z norm EN 1149-1, EN1149-2 lub EN 1149-3. Oznaczenie EN 1149-5 na metce to minimum wymagane dla użytkowania odzieży w strefach zagrożonych wybuchem (ATEX).
Ważne – co warto wiedzieć?
- Ubrania ochronne zgodne z EN 1149 nie chronią przed porażeniem prądem elektrycznym! Do tego służy odzież elektroizolacyjna.
- Odzież EN 1149 działa tylko, gdy użytkownik jest prawidłowo uziemiony, np. poprzez buty antystatyczne (stanowią element komplementarny, choć nie są objęte normą EN 1149).
- Nie należy jej zakładać ani zdejmować w strefie zagrożonej wybuchem – to może doprowadzić do iskrzenia.
- Ubrania antyelektrostatyczne nie są przeznaczone do stosowania w atmosferach wzbogaconym tlenem lub w strefie najwyższego zagrożenia wybuchem bez dodatkowej analizy ryzyka.
- Odzież antystatyczna powinna całkowicie zakrywać inne warstwy niespełniające tej normy.
